metruudsmit

Uw favoriete hocus-pocus-chemicaliënfotograaf

Vandaag wordt het echt spannend. Wat wordt het resultaat als ik de negatieven afdruk?

Dit keer geen caseïnedruk, cyanotyp, zoutdruk of nog ingewikkelder: ik val terug op de vertrouwde routine. Ik gebruik Ilford MGIV RC-papier. Dat is betrouwbaar en gemakkelijk te verwerken. En: ik heb nog wat liggen. Er staat ook nog aangemaakte ontwikkelaar (dat zal de Amaloco zijn, maar ik weet het niet zeker).

De doka naar 20 graden (oeps!) en go!

Ik verwacht lange belichtingstijden, ook al omdat ik ga werken op 18×24 formaat. Ik pas nog wat kunstgrepen toe, maar die behoren tot het geheim van de Smit. Er komen aardig wat proefstroken aan te pas voordat ik – voorlopig – tevreden ben met de eerste afdruk.

Hier istie:

Voorlopig tevreden met de eerste afdruk.

Ik ben verrast door het zwart. Daar zit toch flink wat detaillering in. Ik blijf wel een beetje zitten met het gevoel dat ik geen idee heb wat ik aan het doen ben.

Op grond van welke magie komt dit tot stand? Waarom zijn er verschillende recepten voor deze koffielikeur? Wanneer pas je welk recept toe?

Afijn.

Een filosoof kan niet anders dan blijven vragen …

Uw favoriete hocus-pocus-chemicaliënfotograaf

Nou moet je natuurlijk nooit met heel veel variabelen tegelijk werken. En in de experimenteerfase ook geen risico’s nemen. Maar als je weet wat de regels zijn kun je best een gokje wagen.

Ik heb het recept aangepast:

Meer kristalsoda ten opzichte van washing soda, volgens de omrekenformule x 2,7. Mijn roermachientje moest er flink aan trekken. Verder gebruikte ik ook gewoon kraanwater in plaats van gedemineraliseerd water gisteren. Het kan dus zijn dat mij onbekende stoffen de zaak gaan beïnvloeden … en ik kan dat niet traceren.

En dan:

Ik had vandaag geen tijd om een Fomapan 400 te belichten. In de koelkast ligt nog wel een belichte Delta 400 op mij te wachten. Dat is best een risico: deze film bevat materiaal dat ik ooit maakte voor mijn project ‘Ardeche’. Bovendien: eerdere films die ik in dezelfde week volmaakte waren wat aan de dunne kant. Ik besloot daarom de ontwikkeltijd te verhogen van 15 naar 20 minuten.

Hoeveel variabelen kan een experiment verdragen?

Zie hier resultaat:

Camera: Pentax 67 II | Objectief: Asahi ⁄ Takumar 1,24 – f 105 | Film: Ilford Delta 400 | Ontwikkeling: Caffenol CH, 20 minuten, agitatie 10 x bij start, daarna 3x om de 5 minuten

Het oogt allemaal wel wat zwaar. Voordat ik verder ga druk ik deze negatieven af – nee, niet met koffie, maar met een traditionele Amaloco papierontwikkelaar.

Papier ontwikkelen met koffie bewaar ik voor later.

Dat wordt een verrassing en ik neem er ook iets lekkers bij!

Uw favoriete hocus-pocus-chemicaliënfotograaf

Heb ik onder een steen gelegen? Is er iets met me?

Al ruim 30 jaar zijn er experimenten met koffie als ontwikkelaar voor foto-film. En ik wist van niks. Koffie? Er is zelfs een prachtige naam voor het gebruikte spul: caffenol. Niemand vertelt me ooit wat!

Hoe dan ook, ik kwam er eind vorig jaar op eigen houtje achter – dat dan weer wel. Er is ook genoeg informatie te vinden. Er zijn zelfs caffenol-groepen op social media. Appeltje-eitje dus! Je vindt recepten, ontwikkeltijden, you name it. En iedereen waarschuwt dat je het allemaal zelf moet uitzoeken.

Oké, daar gaan we. Ik gebruik een recept van de website van Rob Doolaard: https://tinyurl.com/2mbjorsv.

Op de site staan verschillende recepten, maar vergelijkend recept-onderzoek leert me dat ik het best kan beginnen met ‘caffenol CH’. Geen idee wat die CH betekent.

Meteen ook het eerste probleem. Er moet soda in, maar dan wel de Amerikaanse ‘washing-soda’-variant. Onze eigen kristalsoda kan ook, maar dan moet je 2,7 keer zoveel gebruiken. In mijn keukenkastje staat kristalsoda ‘extra geconcentreerd’. Maar wat betekent dat? Minder water? Of meer waskracht? Geen idee. Ik koos voor de eerste variant: dus niet vermenigvuldigen met 2,7. Zonder te weten waarvoor die soda in de caffenol zit …

Hocus pocus

Je mengt oploskoffie, vitamine C-poeder, soda en jozo-zout in de juiste hoeveelheid en in de goede volgorde. Bij 26 graden C. gaat dat prima. Het wordt een mooi donkerbruin soepje en je krijgt meteen zin in koffie. Laat het spul afkoelen (20 graden) en je kan ontwikkelen. Ik heb voor dit experiment Fomapan 400 rolfilm aangeschaft, dan kunnen de dure Ilford Delta’s en Rollei-films nog even in de vriezer blijven. We beginnen met 15 minuten ontwikkeltijd.

En jawel hoor: het werkt! Twee resultaten, camera Pentacon Six met Pentaconlens 1:2,8 – f 80. Die camera heeft geen belichtingsmeter; misschien heb ik wat krap belicht.

Scans van de negatieven: Epson V700. | Locatie: algemene begraafplaats Doesburg.

De film oogt wat bruinig en heeft naar mijn smaak te weinig contrast in de negatieven. Komt dat door de soda? De volgende keer gebruik de factor 2,7.

Uw favoriete hocus-pocus-chemicaliënfotograaf

Beste volger van mijn fotografie-plezier en beste toevallige langskomer. Het was een tijdje stil rondom uw favoriete hocus-pocus-chemicaliënfotograaf, na alle caseïne- en cyanotypie-pret die u heeft kunnen volgen op kaasfoto.nl. De expositie in Galerie Metruudsmit is nog steeds te zien, minus dan het verkochte werk.

Een tijdje nadenken en een mooie interimklus in een parallelle carrière brachten me nieuwe inspiratie.

Voor wat nu weer? Sinds een tijdje experimenteer ik met de ontwikkeling van mijn films in caffenol.

Caffenol? Caffenol!

Caffenol is een zelfbouw-ontwikkelaar die je brouwt van oploskoffie, soda, vitamine C en jodiumhoudend zout.

Caffenol is een zelfbouw-ontwikkelaar die je brouwt van oploskoffie, soda, vitamine C en jodiumhoudend zout. Niet ingewikkeld als je de juiste verhoudingen kent – maar precies daarover verschillen de geleerden van mening. Ik houd van mijn experimenten aantekeningen bij in de vorm van een min of meer geordend (b)logboek, geïllustreerd met scans van negatieven en van afgedrukte foto’s.

Alleen maar voordelen

Caffenol werkt net zo goed als – en volgens sommigen zelfs beter dan – traditionele chemische filmontwikkelaars, en de voordelen zijn evident: weinig tot geen belasting voor het milieu en minimale kosten van ingrediënten die je in elke supermarkt kan vinden.

Kunsthistoricus Jaap Brouwer opent op zaterdag 19 maart om 16.00 uur de expositie Weergavetijd van de Doesburgse fotograaf Ruud Smit. Smit exposeert gerecycled fotografisch werk dat is gemaakt met in onbruik geraakte fotografische technieken, in ongebruikelijke combinaties maar met volkomen nieuwe artistieke inzichten. Volgens de fotograaf zelf is de manier van werken het best te omschrijven als analoge Photoshop.

Smit experimenteerde in coronatijd met negentiende-eeuwse technieken als caseinedruk, gomdruk en cyanotypie, of blauwdruk. Een deel van het werk dat hij in die periode maakte is al te zien op de website kaasfoto.nl. Voor de expositie maakte Smit een aantal series waarin hij deze drie technieken en combinaties ervan gebruikt, met als uitgangspunt negatieven van zijn werk uit de tweede helft van de 20e eeuw.

Andere details

Wat in de series vooral opvalt is hoe bijvoorbeeld een foto uit de jaren tachtig in blauwdruk andere details toont dan in kaasdruk. Hetzelfde beeld in gecombineerde techniek ademt een totaal andere sfeer, en in weer een andere variant dwingt Smit de toeschouwer om stil te staan, na te denken, en de serie nog maar eens te bekijken. Dat kost tijd, en daar is het de fotograaf in essentie om te doen.

Volgens Smit vertonen de technieken die hij gebruikt in de verte wel overeenkomsten met Photoshop, maar dan als analoog en tijdrovend handwerk. Het resultaat is nieuwe fotografie op basis van oud werk, met nog oudere technieken. Met het gebruik van de verschillende combinaties is de expositie zo behalve feitelijk, ook in de beeldtaal een reis door de tijd.

De officiële opening van de expositie is om 16.00 uur; de galerie is geopend vanaf 11.00 uur en op zondag 20 maart van 10.00 tot 17.00 uur. Kijk ook op kaasfoto.nl.

De Doesburgse fotograaf Ruud Smit maakt er werk van om fototechnieken van bijna twee eeuwen oud in de 21e eeuw opnieuw toe te passen. Na een aantal series caseïnedrukken, foto’s op basis van kaas, maakt Smit nu cyanotypieën, afdrukken op basis van kaliumferricyanide, dat ook wel bekend staat als bloedloogzout. Het procedé hiervoor is niet zonder gevaar. Kaliumferricyanide reageert sterk met ammoniak en kan exploderen. De verbinding zelf is licht giftig, maar vormt bij verwarming, in hete zuren of bij UV-licht het dodelijke blauwzuurgas.

Cyanotypie werd in het midden van de negentiende eeuw voor het eerst toegepast door Anna Atkins. Deze botanicus en fotografe maakte gebruik van het cyanotypieproces dat rond 1842 werd ontdekt door John Herschel. Atkins bracht een serie boeken uit met cyanotypische afbeeldingen die varens en andere planten beschreven. Atkins wordt ook wel gezien als de eerste vrouwelijke fotograaf.

De blauwdruk

Behalve kaliumferricyanide is voor deze vorm van fotografie ook ammoniumijzercitraat nodig. Als deze twee stoffen worden blootgesteld aan sterk licht veranderen ze in kenmerkend Pruisisch blauw. Als de chemische middelen eenmaal zijn weggespoeld blijft er een stabiele blauwe kleur achter, waarop de afbeelding in witte lijnen is weergegeven. Dit gebruik van cyanotypie staat bekend als, en is de oorsprong van ons begrip blauwdruk. Voor de fotografie-ontdekkers in de jaren veertig tot negentig van de 19e eeuw was het een sensatie. Ineens kon je een afbeelding niet alleen mee naar huis nemen op een glazen plaatje, je kon hem zelfs weergeven op papier. Voor ons is dat doodnormaal, maar in de negentiende eeuw was het niet minder dan een revolutie. Gedurende bijna een eeuw was cyanotypie de enige simpele en goedkope manier om tekeningen in meervoud te maken.

Wie de blauwdrukken wil bekijken kan terecht in de galerie van Ruud Smit in Doesburg. De kaasdrukken liggen de etalage. De cyanotypieën hangen binnen. Wel even aanbellen!

Kijk voor meer informatie ook op kaasfoto.nl.

Binnen twee dagen na de lancering van zijn website kaasfoto.nl is Ruud Smit te zien in een reportage van TV Gelderland en te horen in een interview op Radio 2. Op TV Gelderland figureert de Doesburgse fotograaf als fotokok die een recept uitlegt.

Smit blies een oude fototechniek nieuw leven in. Hij maakt foto’s met kaas! Ruud Smit raakte enkele jaren geleden onder de indruk van het fotografische procédé van de caseïnedruk. Caseïne heeft, zoals het al klinkt, te maken met kaas.

Op zijn kaasfoto-website legt Smit uit hoe dat zit en wat er allemaal mogelijk is. Wie een rasechte Hollandse kaasfoto wil laten maken, al dan niet eetbaar op een hostie of als aquareldruk kan op de website de mogelijkheden bekijken!

Meer weten? Kijk op kaasfoto.nl.